نیکان بنا

چرا استحکام ساختمان اهمیت دارد؟

مسئله استحکام و ایمنی ساختمان آن قدر بدیهی است که ممکن است بسیاری از ما تا به حال به آن فکر هم نکرده‌ باشیم! حتی شاید گاهی فکر کنیم که هر خانه ای که ساخته می‌شود، طبیعتا استانداردهای مربوط به استحکام را دارد و اصلا نیازی نیست که ما فکر خودمان را درگیر این مسئله کنیم! حقیقت آن است یک ساختمان بزرگ شاید در ظاهر بسیار مستحکم به نظر برسد؛ شاید با خودمان این‌طور فکر کنیم که یک ساختمان به این سنگینی را هیچ چیزی نمی‌تواند از جا تکان بدهد؛ اما حقیقت آن است که حتی بزرگ‌ترین و سنگین‌ترین ساختمان‌ها هم گاه در برابر برخی از نیروهای وارده بسیار ضعیف عمل می‌کنند. در حقیقت برای آن که درک درستی از استحکام ساختمان داشته باشیم، باید درباره نکات فنی و اصول علم مهندسی عمران اطلاعاتی کسب کنیم تا بدانیم که انواع نیروهایی که به یک ساختمان وارد می‌شوند کدامند و نقاط آسیب پذیر ساختمان‌ها بیشتر در کدام نواحی از سازه‌ها قرار دارند. مسئله استحکام ساختمان در شهرهای بزرگ‌تر اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. زیرا در این شهرها تراکم جمعیت بسیار بالا است و در صورت بروز هرگونه حادثه تلفات جانی و مالی بسیار بیشتر خواهد بود. برای نمونه در شهر بزرگی مثل تهران استحکام ساختمان‌ها بسیار مهم است و این مسئله تنها یک مسئله شخصی نیست؛ بلکه با جان بقیه افراد نیز سروکار دارد؛ به خصوص آن که امروزه آپارتمان نشینی نیز رواج پیدا کرده و مجتمع‌های بزرگ آپارتمانی گاه تا چند صد نفر را در خود جای داده‌اند. به همین خاطر استحکام ساختمان‌ها اهمیت فوق‌العاده پیدا می‌کند. همچنین این موضوع در روستاها و نواحی اطراف شهرها نیز به‌گونه‌ای دیگر اهمیت دارد. زیرا در این مناطق خانه‌ها عمدتاً گلی یا آجری هستند که از سال‌ها پیش به روش‌های سنتی ساخته شده‌اند و هیچ‌گونه استحکامی ندارند. به همین خاطر در طول یک دهه اخیر قوانین متعددی به تصویب رسیده تا با الزامات فنی و مهندسی، خطرات ناشی از نبود استحکام ساختمان تا حد امکان از بین برود. در بخش بعد خواهیم دید که استحکام ساختمان بیشتر در چه بخش‌هایی خود را نشان می‌دهد و چگونه می‌توان ساختمان‌های مستحکمی را پی‌ریزی نمود.

چگونه می‌توان ساختمان‌هایی مستحکم ساخت؟

در پاسخ به این سؤال باید اظهار داشت که در استحکام ساختمان فاکتورهای زیادی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرند. پی ساختمان و جوشکاری قسمت‌های مختلف در فرایند اسکلت بندی از جمله مهم‌ترین کارهایی هستند که باید به صورت اصولی انجام شوند تا استحکام مورد نیاز ساختمان تأمین گردد. مهم‌ترین بخش ساختمان پی آن است که با استفاده مصالحی همچون آب و سیمان بنا نهاده می‌شود. محاسبات مربوط به پی محاسباتی دقیق و پیچیده‌اند، به طوری که حتی میزان مخلوط شدن آب و سیمان و درصد هرکدام از آن‌ها باید بر اساس عدد و رقم‌های استاندارد انجام شود. در بابا استحکام ساختمان‌ها هم نظرات متفاوتی وجود دارد؛ برخی معتقدند ساختمان باید به‌گونه‌ای بسیار مستحکم ساخته شود که هیچ نیرویی نتواند به آن آسیبی برساند. اما برخی دیگر اعتقاد دارند که مهم‌ترین کار درباره ساختمان‌ها، ساختن آن‌ها به‌گونه‌ای انعطاف پذیر است؛ به طوری که در برابر نیروهای وارده، اثرات این نیروها را خنثی کنند. برای نمونه در ژاپن مجتمع‌های بزرگ تجاری و مسکونی به‌گونه‌ای انعطاف پذیر ساخته شده‌اند که در هنگام بروز زلزله بوسیله چرخ‌های بزرگی که در پی آن‌ها به کار رفته، حرکت می‌کنند و اثرات زلزله را خنثی می‌سازند. اگرچه انعطاف پذیری هم یک راه مؤثر است، اما می‌توان گفت که در هر صورت نه تنها منافاتی با استحکام ندارد بلکه حتی به آن نیازمند هم هست؛ زیرا تنها ساختمانی می‌تواند یکپارچگی خود را حفظ کند که اجزا و طبقات آن به صورت مستحکم به هم متصل باشند. بنابراین استحکام ساختمان قبل از هر چیز باید منجر به حفظ انسجام و یکپارچگی اجزای مختلف ساختمان شود و آن‌ها را به یک کلِ به هم پیوسته تبدیل سازد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که توجه به شیوه اتصال اجزای مختلف و پیاده سازی اصولی این اتصالات رمز اصلی استحکام ساختمان‌ها محسوب می‌شود. مطالعات علمی و همچنین تجربه‌های متعدد زلزله در کشور نشان می‌دهد که محل اتصال دیوارها به هم و یا نقاطی که در و پنجره‌ها قرار گرفته‌اند، در برابر زلزله بسیار آسیب پذیرند؛ بنابراین در استحکام ساختمان‌ها باید به این بخش‌ها توجه ویژه کرد. اگر پی ساختمان به صورت اصولی و صحیح پیاده سازی نشود، ممکن است ساختمان به مرور زمان کج شده و در برابر نیروهای وارده نیز بسیار ضعیف گرد.